(PLO)- Để doanh nghiệp trong nước yên tâm đầu tư dài hạn vào công nghiệp đường sắt, trong dự thảo Luật Đường sắt (sửa đổi) chuẩn bị trình Quốc hội cho ý kiến, Bộ Xây dựng đề xuất bổ sung quy định Nhà nước được đặt hàng doanh nghiệp làm sản phẩm theo yêu cầu.
Nghị quyết của Quốc hội liên quan đến việc chấp thuận chủ trương đầu tư dự án đường sắt cao tốc Bắc – Nam, Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng và các dự án đường sắt đô thị đều cho Chính phủ áp dụng các cơ chế, chính sách đặc thù. Trong đó, đáng chú ý nhất là những chính sách giúp doanh nghiệp (DN) Việt tham gia và dần trở thành các “ông lớn” trong ngành công nghiệp đường sắt.
Để cụ thể hóa các chính sách này, Bộ Xây dựng đang tham mưu cho Chính phủ quyết định và báo cáo cấp thẩm quyền xem xét các chính sách ưu đãi nhằm tạo bệ đẩy để DN Việt tự tin đầu tư vào lĩnh vực đường sắt.
Chính sách giúp DN Việt tham gia dự án
Các DN trong nước cho rằng đầu tư vào công nghiệp đường sắt cần vốn rất lớn, đặc biệt là các công nghệ lõi. Trường hợp Nhà nước không có các cơ chế bao tiêu đầu ra rất khó để họ tự tin đầu tư. Thêm vào đó, Nhà nước không có chính sách ưu đãi về vay vốn, miễn giảm thuế đối với các cơ sở công nghiệp đường sắt… thì sản phẩm làm ra đôi lúc đắt hơn nhập khẩu.
Để giải bài toán trên, Bộ Xây dựng cho biết các dự án đường sắt hiện đại được Quốc hội thông qua chủ trương gần đây đều xác định ưu tiên nhà thầu trong nước thực hiện. Theo đó, hợp phần xây dựng từ đường ray trở xuống như cầu, đường, hầm do các DN trong nước làm; hợp phần công nghệ cơ khí phía trên đường ray trở lên như đầu máy toa xe, thông tin tín hiệu sẽ liên danh liên kết. “Như vậy, chúng ta cần có cơ chế ràng buộc tổng thầu liên doanh, liên kết với DN trong nước để sản xuất phương tiện, thiết bị cho các dự án đường sắt cao tốc, đường sắt quốc gia, đường sắt đô thị…” – đại diện Bộ Xây dựng cho hay.
Thêm vào đó, để DN trong nước yên tâm đầu tư dài hạn vào công nghiệp đường sắt, trong dự thảo Luật Đường sắt (sửa đổi) chuẩn bị trình Quốc hội cho ý kiến, Bộ Xây dựng cũng đề xuất bổ sung quy định Nhà nước được đặt hàng DN trong nước làm sản phẩm theo yêu cầu. “Chính sách đặt hàng sẽ đảm bảo thị trường đầu ra, khi đó các DN sẽ sẵn sàng đầu tư” – Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Danh Huy nói thêm.
Bộ Xây dựng đang tham mưu cho Chính phủ quyết định và báo cáo cấp thẩm quyền xem xét các chính sách ưu đãi, nhằm tạo bệ đẩy để doanh nghiệp Việt tự tin đầu tư vào lĩnh vực đường sắt.
Tiêu chí lựa chọn “doanh nghiệp đầu đàn”
Về DN được đặt hàng, Bộ Xây dựng đang đề nghị Chính phủ ban hành một nghị định quy định tiêu chí lựa chọn tổ chức, DN nhà nước được giao nhiệm vụ hoặc tổ chức, DN Việt Nam được đặt hàng cung cấp dịch vụ, hàng hóa công nghiệp đường sắt, nghiên cứu, ứng dụng…
Theo đó, tổ chức, DN được giao nhiệm vụ đặt hàng phải đảm bảo 11 tiêu chí. Trong đó, tiêu chí quan trọng là năng lực tài chính, cơ sở vật chất, năng lực đội ngũ nhân sự, năng lực thực hiện nhiệm vụ và công nghệ, chất lượng sản phẩm, kinh nghiệm và uy tín…
Trường hợp đặt hàng phải đảm bảo giá cả phải hợp lý, cạnh tranh so với các tổ chức, DN khác trên thị trường; báo giá rõ ràng, chi tiết, không có phát sinh chi phí. Đơn vị có khả năng hoàn thành đúng tiến độ, đặc biệt là trong các nhiệm vụ có thời gian gấp rút; có kế hoạch nhân sự, vật tư dự phòng để đảm bảo tiến độ ngay cả trong điều kiện bất khả kháng.
Với các DN được giao đặt hàng, Bộ Xây dựng đưa vào quy định buộc họ phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về tính chính xác, hợp pháp đối với hồ sơ, tài liệu cung cấp. Trường hợp một tổ chức, DN chưa đáp ứng được tiêu chí có thể thành lập liên doanh để bảo đảm đáp ứng tiêu chí theo yêu cầu của cơ quan giao nhiệm vụ, đặt hàng.
Thêm vào đó, DN nhận được đơn đặt hàng phải chịu sự kiểm tra, giám sát của cơ quan giao nhiệm vụ, đặt hàng và cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong quá trình thực hiện nhiệm vụ được giao hoặc đặt hàng.
Hợp đồng phải có yêu cầu chuyển giao công nghệ
Luật Đấu thầu đang quy định nếu nhà thầu trong nước không làm được thì mới tổ chức đấu thầu quốc tế. Trường hợp đấu thầu quốc tế nhà thầu quốc tế phải liên danh với nhà thầu trong nước thực hiện dự án nhưng việc tiếp nhận chuyển giao công nghệ lõi khi liên danh cũng được đánh giá tương đối khó khăn.
Vì vậy, với các dự án đường sắt cao tốc, chúng tôi đang đề xuất quy định ưu tiên đấu thầu trong nước, cho phép nhà thầu trong nước liên danh với nhà thầu nước ngoài và phải có yêu cầu về chuyển giao công nghệ trong hợp đồng.
Ông PHẠM THY HÙNG, Phó Cục trưởng Cục Quản lý đấu thầu (Bộ Tài chính)
Không nhất thiết nội địa hóa 100% từ đầu
Ông Nguyễn Chỉ Sáng, Chủ tịch Hiệp hội DN cơ khí Việt Nam, cho rằng ngoài Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam hiện nhiều DN trong nước có thể tham gia cung cấp một số sản phẩm cho ngành đường sắt.
Cụ thể, hệ thống thông tin, tín hiệu, điều khiển có một số DN như Công ty Lilama, Công ty Thiết bị điện Cẩm Phả, Công ty ATS… Chế tạo, sản xuất các loại vật tư, thiết bị cơ khí có các tập đoàn lớn như Thaco, Hòa Phát, Thành Công… Cung cấp hệ thống thông tin, tín hiệu, điều khiển như Viettel, VNPT…
Vì vậy, ông Sáng đồng tình chính sách giao nhiệm vụ cho một số DN chủ lực, để đảm nhận vai trò dẫn dắt ngành công nghiệp đường sắt. Những DN này có thể làm chủ và cung cấp các hạng mục quan trọng như sản xuất ray, đầu máy, toa xe, công nghệ đào hầm…
“Thêm vào đó, để đảm bảo sự phát triển bền vững, cần có một chính sách bảo hộ thị trường có điều kiện đi kèm với yêu cầu bắt buộc về chuyển giao công nghệ. Nếu được hỗ trợ đúng mức, DN trong nước hoàn toàn có thể nâng cao tỉ lệ nội địa hóa và duy trì giá thành cạnh tranh, tránh tình trạng phụ thuộc vào nhập khẩu…” – ông Sáng cho hay.
Về lộ trình đầu tư, chủ tịch Hiệp hội DN cơ khí Việt Nam lưu ý DN trong nước cần xác định chiến lược phát triển phù hợp, tránh rơi vào tình trạng đầu tư dàn trải hoặc quá tham vọng. DN không nhất thiết phải tham gia ngay vào công nghệ đường sắt tốc độ trên 350 km/giờ, mà nên tập trung vào phân khúc 200-250 km/giờ. Đây là thị trường có nhiều dự án khả thi, mức đầu tư công nghệ hợp lý và khả năng làm chủ cao hơn. Khi thành công với một dự án, DN trong nước sẽ có đủ năng lực để tiếp tục tham gia vào những dự án tiếp theo, tạo ra chuỗi giá trị bền vững.
Bên cạnh đó, trong nước không nhất thiết phải nội địa hóa 100% ngay từ đầu. Cần có chiến lược lựa chọn những hạng mục có dung lượng thị trường đủ lớn để đầu tư hoặc tập trung vào những sản phẩm cốt lõi mang lại giá trị gia tăng cao. Chẳng hạn, lắp ráp đầu máy, toa xe có thể không mang lại lợi nhuận cao ngay lập tức nhưng nếu làm chủ công nghệ này, DN Việt Nam hoàn toàn có thể tiến tới xuất khẩu.
Ngoài ra, ông Sáng cũng cho rằng DN Việt cần tiến tới làm chủ khâu tư vấn, thiết kế và quản lý dự án. Đây là điều kiện tiên quyết để kiểm soát toàn bộ quy trình, tối ưu chi phí và nâng cao năng lực cạnh tranh. “Ở giai đoạn đầu, có thể hợp tác với các đối tác nước ngoài để học hỏi nhưng từ những dự án tiếp theo, nhất định phải làm chủ hoàn toàn công đoạn này. Nếu không kiểm soát được khâu tư vấn thiết kế, sẽ rất khó để xây dựng một ngành công nghiệp đường sắt tự chủ thực sự…” – ông Sáng nhấn mạnh.•
“Ngồi chung chiếc thuyền” – tất cả vì mục tiêu chung
Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Danh Huy cho biết các dự án đường sắt sẽ được đầu tư thời gian tới không chỉ có quy mô lớn mà còn tính chiến lược, đặt nền móng cho sự phát triển của ngành giao thông vận tải Việt Nam trong nhiều thập niên tới.
Các dự án có quy mô đầu tư chưa từng có tiền lệ này mở ra những cơ hội thị trường vô cùng rộng lớn cho cộng đồng DN trong nước. Tuy nhiên, để tận dụng hiệu quả nguồn lực này, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan quản lý nhà nước và các DN, trên tinh thần hợp tác thực chất, minh bạch và cùng hướng đến lợi ích lâu dài.
Bộ Xây dựng xác định đến năm 2030, Việt Nam phải làm chủ công tác khảo sát, thiết kế và thi công đối với các tuyến đường sắt có tốc độ dưới 160 km/giờ cũng như các dự án đường sắt đô thị. Đây là mục tiêu không chỉ khả thi mà còn mang tính cấp thiết trong bối cảnh Việt Nam đang từng bước nâng cao năng lực công nghiệp nội địa và hội nhập sâu rộng với khu vực và thế giới.
Thứ trưởng Bộ Xây dựng đánh giá DN trong nước hoàn toàn có thể đảm đương được về mặt công nghệ, thi công các hạng mục thuộc phần hạ tầng các dự án đường sắt mới. Đối với một số hạng mục đặc thù như hệ thống điều khiển, truyền tải điện, đầu máy, toa xe… DN trong nước có thể hợp tác với các đối tác nước ngoài theo tỉ lệ phù hợp.
Tuy nhiên, để quá trình hợp tác thực sự hiệu quả, lãnh đạo Bộ Xây dựng cho rằng các DN cần chủ động đánh giá khách quan năng lực nội tại, xác định rõ phạm vi và khả năng tham gia vào từng hạng mục cụ thể. Một chiến lược bài bản với lộ trình rõ ràng là điều kiện tiên quyết, giúp DN có bước đi vững chắc thay vì chỉ kỳ vọng vào sự hỗ trợ của Nhà nước.
“Việc tham gia vào thị trường này không thể chỉ dựa vào những cam kết chung chung mà cần có kế hoạch. Cụ thể là DN sẽ đầu tư vào lĩnh vực nào, lộ trình triển khai ra sao, những yếu tố nào cần hỗ trợ trong từng giai đoạn… Đó là những câu hỏi mà mỗi DN phải trả lời trước khi bước vào sân chơi lớn…” – ông Huy lưu ý.
Các kiến nghị của DN về ưu đãi vốn và các chính sách tín dụng, Thứ trưởng Bộ Xây dựng nói sẽ tiếp thu và làm việc với Ngân hàng Nhà nước, các cơ quan chức năng để tìm ra giải pháp tối ưu, hài hòa lợi ích của Nhà nước, DN và người dân.
Tuy nhiên, ông Nguyễn Danh Huy cho rằng trong một nền kinh tế thị trường và bối cảnh cạnh tranh toàn cầu, việc bảo hộ DN trong nước không thể đi ngược lại nguyên tắc hiệu quả và tối ưu chi phí. Chính phủ luôn mong muốn tạo điều kiện tốt nhất để DN Việt Nam phát triển nhưng nếu giá thành sản phẩm trong nước cao hơn quá nhiều so với quốc tế rất khó để thuyết phục các cơ quan có thẩm quyền lựa chọn phương án nội địa…
“Chính phủ không thể đặt cược tương lai của ngành công nghiệp đường sắt vào những lời hứa suông. Điều quan trọng là sản phẩm, dịch vụ của DN Việt Nam phải thực sự cạnh tranh, không chỉ về giá cả mà còn về chất lượng, tiến độ và hiệu quả vận hành…” – lãnh đạo Bộ Xây dựng nhấn mạnh.
DN và Nhà nước đang “cùng ngồi trên một con thuyền”, mục tiêu chung là đưa ngành đường sắt Việt Nam phát triển mạnh mẽ, bền vững. Muốn vậy, ông nói Nhà nước và DN đều phải có trách nhiệm với từng quyết định của mình. Đây không chỉ là bài toán kinh tế mà còn là vấn đề chiến lược, liên quan đến tương lai của cả một ngành công nghiệp, thậm chí là tương lai phát triển của đất nước.
“Vì vậy tôi mong muốn các DN có sự chuẩn bị kỹ lưỡng, bài bản và chủ động tham gia với tâm thế của những đối tác chiến lược chứ không chỉ đơn thuần là những nhà thầu. Chỉ có như vậy, chúng ta mới có thể cùng nhau chèo lái con thuyền này cập bến thành công, thay vì để nó lênh đênh vô định giữa đại dương đầy sóng gió…” – ông Huy chia sẻ.
Nguồn: https://plo.vn/de-doanh-nghiep-viet-tham-gia-cac-du-an-duong-sat-ti-usd-post842671.html